Συμπληρώνονται φέτος 40 χρόνια από το θάνατο του σπουδαίου στιχουργού Πυθαγόρα Παπασταματίου, ο οποίος «έφυγε» από τη ζωή στις 12 Νοεμβρίου 1979. Γεννήθηκε στο Αγρίνιο το 1930. Σε νεαρή ηλικία σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και ασχολήθηκε με το θέατρο, ενώ συμμετείχε και σε κινηματογραφικές ταινίες, όπου υπέγραφε και το σενάριο. Σύντομα όμως, τον κέρδισε η συγγραφή στίχων. Το 1954 πρωτοεμφανίστηκε στην ελληνική δισκογραφία στο χώρο του ελαφρού τραγουδιού, σημειώνοντας τις πρώτες του επιτυχίες. Ορόσημο στην πορεία του θεωρείται το τραγούδι «Κάθε λιμάνι και καημός», που ακούστηκε στην ομότιτλη ταινία, σε μουσική του Γιώργου Κατσαρού, συνθέτη με τον οποίο θα συνεργαστεί σε πάνω από 200 τραγούδια και θα υπογράψουν μαζί μεγάλες επιτυχίες, όπως: «Ο Σταμούλης ο λοχίας», «Κυρά Γιώργαινα», «Ο επιπόλαιος», «Πάμε για ύπνο Κατερίνα», «Δεν υπάρχει ευτυχία» κ.ά.
Αντίστοιχα, η φιλική και επαγγελματική του σχέση με τον Στέλιο Καζαντζίδη και τον Χρήστο Νικολόπουλο θα δώσει διαχρονικές λαϊκές επιτυχίες, όπως «Το αγριολούλουδο», «Υπάρχω», «Κάτω απ’ το πουκάμισό μου», ενώ τη δεκαετία του ’70 θα γράφει σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα τα τραγούδια του Γιάννη Πάριου. Από τις μεγαλύτερες δισκογραφικές επιτυχίες υπήρξε επίσης το 1972 η «Μικρά Ασία» σε συνεργασία με τον Απόστολο Καλδάρα, που υπήρξε η πρώτη απονομή χρυσού δίσκου στην ιστορία της ελληνικής δισκογραφίας.
Το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει στην ιστοσελίδα http://www.ert.gr/news/arxeio-afierwmata/ από τη σειρά «ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ» του Λευτέρη Παπαδόπουλου, την εκπομπή του 1988 που είναι αφιερωμένη στον στιχουργό Πυθαγόρα Παπασταματίου και ολοκληρώθηκε σε δύο μέρη. Σκιαγραφείται το πορτρέτο του δημιουργού, με τη συνδρομή ανθρώπων που συνεργάστηκαν μαζί του, οι οποίοι μιλούν για τη ζωή και το έργο του.
Στο πρώτο μέρος της εκπομπής, η Μαίρη Λω μιλά για τη συνεργασία του Πυθαγόρα με τον συνθέτη ελαφράς μουσικής Νίκυ Γιάκοβλεφ. Η Μαρινέλλα, ο Φρέντυ Γερμανός, ο ποιητής και στιχουργός Γιάννης Νεγρεπόντης, ο πρόεδρος της Minos-ΕΜΙ Μάκης Μάτσας, μιλούν για τη γνωριμία και την επαγγελματική συνεργασία τους με τον Πυθαγόρα, για την προσωπικότητα αλλά και το έργο του, ενώ περιλαμβάνεται και η μαρτυρία καθηγητή του Γυμνασίου του Πυθαγόρα, για τα μαθητικά του χρόνια. Ο συνθέτης Γιώργος Κατσαρός και ο Γιάννης Πάριος θυμούνται περιστατικά από τη φιλία τους με τον Πυθαγόρα και ερμηνεύουν ζωντανά κάποια από τα τραγούδια του.
Η εκπομπή πλαισιώνεται από φωτογραφικό υλικό, αρχειακό υλικό, καθώς και αποσπάσματα από ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου, των οποίων το σενάριο υπόγραφε ο Πυθαγόρας: «Κάθε λιμάνι και καημός», «Το κάθαρμα» σε μουσική Γ. Κατσαρού (τραγούδι του Πάνου Γαβαλά και Ρίας Κούρτη), «Καταφρονεμένοι» (τραγούδι Μαρινέλλα-Στέλιος Καζαντζίδης). Επίσης, προβάλλεται απόσπασμα όπου τραγουδά η Μαρινέλλα («Ο έφεδρος ανθυπολοχαγός», «Μάνα μου κρύψε το σπαθί») στη συναυλία με τα τραγούδια της Αλβανίας των Κατσαρού και Πυθαγόρα που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 1973 στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και μεταδόθηκε απευθείας από την τηλεόραση.
Ακόμη, ακούγονται τα τραγούδια σε στίχους Πυθαγόρα: «Αθάνατη πόλη» σε μουσική Ν. Γιάκοβλεφ, «Πού πάνε κείνα τα παιδιά», «Κυρα-Γιώργαινα» σε μουσική Γ. Κατσαρού, «Νύχτα στάσου» σε μουσική Χρ. Νικολόπουλου, «Τι κρίμα», «Δεν ξεχνιέσαι». Ερμηνεύουν οι Μαίρη Λω, Μαρινέλλα, Λίτσα Διαμάντη και Γιάννης Πάριος, ενώ ο συνθέτης Γιώργος Κατσαρός εμφανίζεται να συνοδεύει στο πιάνο.
Το δεύτερο μέρος της εκπομπής αρχίζει με μια αναδρομή στη νεαρή ηλικία του Πυθαγόρα. Ο πρώην βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας -και οικογενειακός φίλος- Θανάσης Κακογιάννης, αναφέρεται στη συμμετοχή του Πυθαγόρα στην Εθνική Αντίσταση, ενώ στη συνέχεια λόγος γίνεται για τη δεκαετία του ’50, όταν ο Πυθαγόρας, νεαρός ηθοποιός, συνεργάζεται με τον Νίκυ Γιάκοβλεφ. Οι ηθοποιοί Κώστας Ρηγόπουλος και Δάφνη Σκούρα μιλούν για τη γνωριμία και συνεργασία τους στο θέατρο την περίοδο αυτή, και στη συνέχεια ο Σταύρος Παράβας μιλά για τη συνεργασία αλλά και τη φιλία του με τον Πυθαγόρα, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Δικτατορίας.
Για την επαγγελματική σχέση αλλά κυρίως τη φιλική τους σχέση με τον στιχουργό μιλούν ακόμη, ο παραγωγός δίσκων Αχιλλέας Θεοφίλου, ο συνθέτης Χρήστος Νικολόπουλος, καθώς και τα αδέλφια του στιχουργού. Επίσης, ο συνθέτης Απόστολος Καλδάρας αναφέρεται στη συνεργασία του με τον Πυθαγόρα στα τραγούδια για τη Μικρά Ασία που κυκλοφόρησαν σε ομότιτλο δίσκο το 1972. Κατά τη διάρκεια της εκπομπής ακούγονται τα τραγούδια: «Ο Σταμούλης ο λοχίας», «Ο επιπόλαιος», «Στου Χαροκόπου και στην Καλλιθέα», «Έρχομαι», «Ο Αυγερινός», «Δεν υπάρχει ευτυχία», «Υπάρχω», «Αγριολούλουδο», «Αγιά Λεούσα». Ερμηνεύουν οι Γιάννης Καλατζής, Λίτσα Διαμάντη, Ηλίας Κλωναρίδης και Λεωνίδας Βελλής.
Η εκπομπή πλαισιώνεται με φωτογραφικό υλικό και πλάνα ταινιών, ενώ προβάλλεται και απόσπασμα από τη συναυλία του Γιώργου Νταλάρα στο Ολυμπιακό Στάδιο το 1983, με τον ίδιο να ερμηνεύει τα τραγούδια «Η Σμύρνη» και «Μεσ’ στου Βοσπόρου τα στενά» από τον δίσκο «Μικρά Ασία» (1972).
Σκηνοθεσία: Βασίλης Βλαχοδημητρόπουλος
