Η μούσα της ρωσικής avand-garde, η Βολόντια όπως τον αποκαλούσε η ίδια και ο άντρας της, ο Όσιπ Μπρικ, έζησαμ μαζί για πάνω από μία πενταετία.
Στις 4 Αυγούστου 1978, σε ηλικία 87 ετών, η Λίλια Μπρικ αυτοκτόνησε παίρνοντας μια θανατηφόρα δόση υπνωτικών χαπιών. Πήρε μια δύσκολη απόφαση επειδή ήταν καθηλωμένη στο κρεβάτι και δεν μπορούσε να έχει μια φυσιολογική ζωή.
Η ζωή της μεγάλης μούσας και πειρασμού ήταν πραγματικά αξιοσημείωτη μέχρι το τέλος. Στην εμφάνισή της δεν υπήρχε τίποτα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί όμορφο. Αλλά υπήρξε μοιραία γυναίκα και προκαλούσε εμμονή στους άνδρες.
Παρεμπιπτόντως, ήταν μια από τις πιο διάσημες και επιδραστικές γυναίκες της ρωσικής και σοβιετικής κουλτούρας. Την θαύμαζαν άπαντες και βοήθησε πολλούς ταλαντούχους ανθρώπους να γίνουν διάσημοι. Ο Πάμπλο Νερούδα την αποκάλεσε «μούσα της ρωσικής πρωτοπορίας».
Λίλια Μπρικ, 1906 / Photo: Wikipedia Commons
Όταν ο μεγάλος ποιητής Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι συνάντησε τη Λίλια το 1915, την ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά. Αργότερα ο Βλαντιμίρ της εξομολογούνταν συνεχώς την αγάπη του, ισχυριζόμενος ότι έγραψε τα πάντα μόνο χάρη σε εκείνη.
Η Λίλια Κάγκαν γεννήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 1
891 σε μια πλούσια εβραϊκή οικογένεια στη Μόσχα. Ο πατέρας της εργαζόταν ως δικηγόρος και στον ελεύθερο χρόνο του διάβαζε βιβλία και επισκεπτόταν λογοτεχνικούς και καλλιτεχνικούς κύκλους. Και η μητέρα της, η οποία αποφοίτησε από το Ωδείο της Μόσχας, μεγάλωνε παιδιά.
Η μικρή Λίλια και η μικρότερη αδελφή της Έλσα μιλούσαν γερμανικά και γαλλικά, έπαιζαν πιάνο και εκπαιδεύτηκαν σε ιδιωτικό γυμνάσιο. Μετά την αποφοίτησή της από το γυμνάσιο το 1908, η Λίλια αποφάσισε να γίνει μαθηματικός και παρακολούθησε μαθήματα για έναν ολόκληρο χρόνο. Στη συνέχεια σπούδασε στα ινστιτούτα αρχιτεκτονικής και ζωγραφικής, καθώς και στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου.
Παρεμπιπτόντως, η αδελφή της Elsa Triolet έγινε συγγραφέας με έδρα τη Γαλλία.
Στην εφηβεία της η Λίλια δημιουργούσε αρκετά προβλήματα στους γονείς της, επειδή πάντα ερωτευόταν εύκολα.
Στην ηλικία των 13 ετών άρχισε να βγαίνει ραντεβού. Και κάθε φορά ήταν έρωτας «μέχρι θανάτου». Μάλιστα επρόκειτο να παντρευτεί τον θείο της (!). Φυσικά δεν πήραν άδεια.
Ως αποτέλεσμα μιας ερωτικής σχέσης η 17χρονη έμεινε έγκυος. Η Λίλια στάλθηκε στο χωριό, όπου έκανε επειγόντως έκτρωση, μετά την οποία έχασε την ικανότητα να κάνει παιδιά.
Στις 26 Φεβρουαρίου 1912 η Λίλια παντρεύτηκε τον ποιητή-φουτουριστή και κριτικό ποίησης Όσιπ Μπρικ.
Σύντομα το ζευγάρι μετακόμισε στην Αγία Πετρούπολη, όπου το 1915 η Λίλια γνώρισε τον ποιητή Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι. Άρχισαν να βγαίνουν ραντεβού, αλλά η Λίλια παρέμεινε παντρεμένη με τον Όσιπ. Το σπίτι τους ήταν ένα ανάλογο λογοτεχνικό σαλόνι, το οποίο επισκέπτονταν συγγραφείς, προσωπικότητες της τέχνης και του πολιτισμού. Η Maya Plisetskaya και ο Rodion Shchedrin επισκέπτονταν συχνά τις λογοτεχνικές βραδιές.
Ο Μαγιακόφσκι και οι Μπρικς έγιναν αχώριστοι, ζούσαν μαζί στο ίδιο διαμέρισμα.
Στη μέση η Λίλια Μπρικ, δεξιά της ο Μαγιακόφσκι και αριστερά διακρίνεται ο Σεργκέι Αϊζενστάιν / Photo: Public Domain
«Συνήθως ο Βλαντιμίρ ξυπνούσε πρώτος. Περνούσε από το δωμάτιο του Όσιπ κι αν άκουγε πως είχε ξυπνήσει του ζητούσε να έρθει αμέσως για πρωινό. Είχε ετοιμάσει το σαμοβάρι κι έφτιαχνε ένα βουνό από σάντουιτς –βούτυρο, αβγά, λουκάνικα- καθόμασταν στο τραπέζι, τρώγαμε, πίναμε τσάι και διαβάζαμε τις πρωινές εφημερίδες. Το πρωινό ήταν η αγαπημένη του στιγμή της μέρας. Το πρωί ήταν πάντα καλοδιάθετος και κάθε πρωί το περνούσαμε έτσι. Ο Όσιπ του μιλούσε για όλα αυτά που διάβαζε. Ο Μαγιακόφσκι σπανίως είχε χρόνο να διαβάσει. Έγραφε συνεχώς. Αλλά τον ενδιέφεραν τα πάντα» γράφει στο ημερολόγιό της η Λίλια Μπρικ.
Το κορίτσι επηρέασε σίγουρα το έργο του Μαγιακόφσκι. Μετά τον Ιούνιο του 1915, η λυρική του ποίηση ήταν σχεδόν αποκλειστικά αφιερωμένη στη Λίλια: (1915), Η φλογέρα της ραχοκοκαλιάς (1916), Σχετικά με αυτό (1922), Lilechka! Αντί για γράμμα.
Άλλωστε, ο Μαγιακόφσκι έγραψε το σενάριο για την ταινία Μαγεμένος από την ταινία, στην οποία έπαιζε μαζί με την αγαπημένη του γυναίκα.
Η ποίηση του Βολόντια, όπως τον αποκαλούσε η Μπρικ, οι τολμηροί, πολύμορφοι για να χωρέσουν σε καλούπια, στίχοι του πηγάζουν από τα βάθη της Ρωσίας.
Κάθε τριχούλα σου
σγουρή,
χρυσωμένη,
τη γεμίζω με χάδια.
Ω, τι άνεμοι,
από ποιο νότο
θαυματουργήσανε
με τη θαμμένη αυτή καρδιά;
Τα μάτια σου ανθίζουν
δυο ξέφωτα!
Σ’ αυτά τα ξέφωτα χοροπηδάω
σάμπως χαρούμενο παιδί.
(Έρωτας και Πόλεμος, απόδοση: Γιάννης Ρίτσος)
Από το 1922 έως το 1928 η Λίλια συμμετείχε στην έκδοση του περιοδικού LEF (Αριστερό Μέτωπο Τεχνών) και το πορτρέτο της από τον Αλεξάντερ Ροντσένκο εμφανιζόταν στο εξώφυλλο.
Στις 14 Απριλίου 1930 ο Μαγιακόφσκι αυτοκτόνησε. Η Λίλια βρισκόταν σε ταξίδι στην Ευρώπη και δεν μπόρεσε να τον σώσει όπως δύο φορές πριν.
Η Μπρικ έγραψε μια επιστολή στον Ιωσήφ Στάλιν ζητώντας την άδεια να οργανώσει το Μουσείο Μαγιακόφσκι.
Σύμφωνα με τη Λίλια, είχε τέσσερις συζύγους: Όσιπ Μπρικ, Μαγιακόφσκι, Β. Πριμακόφ (εξέχων σοβιετικός στρατιωτικός διοικητής, ο οποίος εκτελέστηκε το 1937) και Βασίλι Κατανιάν. Παρεμπιπτόντως, η Λίλια έζησε μαζί με τον τελευταίο σύζυγό της σαράντα χρόνια.
Στις 4 Αυγούστου 1978, στο Peredelkino, η Λίλια έγραψε: «Δεν υπάρχει κανένας που να φταίει για το θάνατό μου. Vasik! Σε λατρεύω. Συγχώρεσέ με. Και οι φίλοι, συγχωρέστε με. Λίλια». Πήρε τα χάπια και πρόσθεσε: «Nembutal, nembut …»
Μεγάλοι καλλιτέχνες, όπως ο Marc Chagall, ο Alexander Tyshler, ο Alexander Rodchenko, ο David Burlyuk, ο Fernand Leger, ο Henri Matisse, ζωγράφισαν τα πορτρέτα της.
Ο διάσημος σχεδιαστής μόδας Yves Saint Laurent θαύμαζε την αίσθηση του στυλ της Lilya και στα 85α γενέθλιά της, της χάρισε ένα πανέμορφο φόρεμα.
